Bir kış sebzesi olan pırasa zambakgiller ailesinden olup gövdesi ve kökü toprağın altında yetişen bir sebzedir. Koku ve tat olarak soğanı andıran pırasa, besin değeri olarak baktığımızda soğandan daha düşüktür. Yapraklarının ve baş kısmının şekline göre birçok farklı türlere ayrılan pırasa çoğunlukla pişirilerek tüketilen bir yiyecektir. Ülkemizde ve dünyada oldukça sık tüketilen pırasanın faydaları pek çok kişi tarafından bilinmese de sağlık üzerinde önemli roller üstlenmektedir.
Kış sebzeleri arasında yer alan bu bitki Liliaceae (Zambakgiller) familyasında bulunmaktadır. Pırasa yetişme dönemlerinde hem gövdesi hem de kökü toprak altında büyüyen ve uzun şeritler halinde olan yeşil yaprakları yeryüzünde beliren bir bitkidir. Yeşil bir bitki olan pırasa ekildiği ilk yılda soğanını verirken ikinci yılının sonlarına doğru ise sapı yaklaşık 1 metreye kadar uzayarak dikkat çekmektedir.
Yeryüzünde pırasanın birçok çeşidi olmasına ve ülkemizde de sıklıkla tüketilen bir bitki olmasına rağmen en sık tüketilen pırasa türü kartal pırasası olarak bilinmektedir. Yeşil yapraklı milyonlarca bitki içerisinde C vitamini açısından bakıldığında en yüksek değerlere sahip olan bitkiler arasında yer alan pırasa dilendiği gibi pişmiş veya çiğ olarak tüketilebilmektedir.
📕Diyet Makarna Tarifleri – Kilo Almadan Makarna Yemenin 10 Yolu!
Ancak ülkemizde ve dünyada genel olarak pişmiş olarak tüketilmektedir. Pırasa kökünün sarımsağa benzer bir yapıya sahip olması ile de tıpkı sarımsak gibi birçok derde deva olarak görülen bir bitkidir.
Pırasa Nasıl Bir Bitkidir?
Dünyada ve ülkemizde en çok tüketilen yeşil sebzeler arasında yer alan pırasa içerisinde bulundurmuş olduğu birçok besin değeri ile sağlık üzerinde oldukça etkilidir. Fazlasıyla tüketilmesine karşın birçok kişinin çok bilgi sahibi olmadığı pırasa nedir peki? Pırasa yeşil ve uzun şeritler şeklindeki yapraklara sahip olan farklı görünümü ile diğer bitkilerden kendisini ayıran pırasanın Latince karşılığı Allium porrum’dur. Pırasanın en çok dikkat çeken özelliklerinden biri de hiç şüphesiz ki yapraklarının tepelerinde açan çiçekleridir. Pırasayı diğer bitkilerden ayıran en önemli özellikleri arasında yetiştirilme aşamasıdır. Pırasa yetiştirilme aşamasında kendini gösteren bir bitki olup, yetiştiriciliği iki kısımdan meydana gelmektedir. Birinci kısmı pırasa tohumlarının ekilerek öncelikle fide elde edilmesi iken, ikinci kısmı bu fidelerin tekrar ekilerek pırasa bitkisinin meydana gelmesi şeklinde gerçekleşmektedir. Pırasa görüntü olarak çiriş otuna benzer bir yapıya sahip olduğu için bazı durumlarda karıştırılabilmektedir. Pırasanın tüketilen kısımları ise genellikle gövde ve yaprak kısımları denilebilir.
Pırasa Çeşitleri Nelerdir?
Yeryüzünde gerek ekildiği bölgeye göre gerekse de ömürlerine göre birçok pırasa çeşidi yer almaktadır. Pırasa çeşitleri yaprakları ve sap kısımları baz alınarak birbirinden ayırt edilmektedir. Yaprak ve sap kısımları incelenerek bakıldığında 6 çeşit pırasa türü karşımıza çıkarken bu pırasa türleri arasında ülkemizde en çok tüketilen kartal pırasası olarak bilinen türdür. Pırasa türlerini tanıyacak olursak şu şekilde sıralayabiliriz:
- Çin pırasası: Kılıca benzeyen bu pırasa çeşidi uzun saplı olup baş kısmı ise neredeyse yok denecek kadar azdır. Batı türlerinde yetişen pırasa çeşitlerine göre daha acımtırak bir tada sahip olan Çin pırasası aynı zamanda sert olduğu için pişirilmekte de güçlük yaşanmaktadır. Türlü yemekleri için uygun bir bitkidir.
- Tereyağbaşlı pırasa: Baş kısmı yayvan bir yapıya sahip olan bu pırasa türü özellikle Avrupa’da odlukça yaygın bir bitkidir. Türkiye’de ise İnegöl pırasası olarak bilinen tereyağbaşlı pırasa tereyağ kıvamında bir yumuşaklığa sahiptir. Gövdesi beyaz ve uzun, lezzetli ve beyaz etli bir bitki çeşidi olan bu pırasaların adaptasyon kabiliyetleri yüksek olduğu için verimliliği de oldukça yüksektir. Oldukça sevilen bu pırasa türünün yenilen kısmı yaklaşık 3-4 cm çapında ve 50 cm uzunluğundadır.
- Iceberg: Lahanayı andıran bir yapıya sahip olan bu pırasa türü yoğun başlardan meydana gelmekle birlikte genel olarak Gevrekbaş olarak da tanınmaktadır. ABD’de oldukça yaygın olan bu tür, tadından ziyade gevrek bir yapıya sahip olduğu için pırasa türleri arasında en narini olarak bilinmektedir.
- Romen pırasa: Diğer adıyla CO olarak tanınan bu pırasa türü kendine özgü bir baş türüne sahip olduğu için diğer pırasalardan kendini ayırt etmektedir. Uzun yapraklarıyla da yine dikkat çeken bir pırasa türüdür.
- Yayvanyapraklılar: Daha ince, hafif ve narin yapraklara sahip olan bu pırasa türü meşe yaprakları ve lollo rosso pırasalarından meydana gelmektedir.
- Yaz Gevreği: Diğer ismi ile Batavian olarak bilinen bu pırasa türü gevrek bir yapıya sahip odluğu için gevrekbaş pırasaya benzetilmektedir. Tıpkı gevrekbaş pırasa gibi yoğun bir baş kısmı vardır. Daha çok Iceberg ve Yayvanyapraklılar arasında bir tür olarak bilinir.
Pırasanın Özellikleri Nelerdir?
Ülkemizde bilinen ve tüketilen pırasa halk arasında da birçok farklı söylemde ve farklı çeşitte bulunmaktadır. Yetiştirildiği bölgeye ve yöreye göre birçok farklı isimler alan pırasa türleri arasında en iyisi olarak bilinen beyaz yaprakları olan kamış pırasası olarak söylenebilir. Bu pırasa ilk oluştuğu anda sadece bir saptan ibaret olsa da zamanla yapraklanmaktadır. Daha sonra ise bu yapraklar ince uzun bir hal alır ve pırasaların isimlendirilmesi yaprakların biçimlerine göre gerçekleşmektedir.
Yukarıda anlatmış olduğumuz pırasa çeşitleri aslında halk arasında farklı isimler ile bilinmektedir. Bunlar arasında tereyağbaşlı olan pırasa türü İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde kartal pırasası olarak bilinmektedir. Yine bu tür Bursa ve çevre illerinde İnegöl pırasası olarak tanınmaktadır. Kartal pırasası dışında ülkemizde birçok bölgede yetiştirilen pırasa türlerinden biri de kara pırasasıdır. Kara pırasa kartal pırasaya nazaran daha yeşil yapraklara sahip olup boyu da daha kısadır. Kara pırasa olarak bilinen bu yiyecekte besin değerinin en çok olduğu kısım bitkinin kök kısımlarıdır. Özellikle kök kısımlarındaki vitamin değerlerinin yaprak kısımlarına oranla çok daha yüksek olduğu bilinmektedir. Yaprakları oldukça sert olduğu için çoğunlukla pişirilerek tüketilen bu pırasa çiğ olarak da tüketilebilmektedir.
Pırasanın Faydaları Nelerdir?
Yukarıda anlamış olduğumuz pırasanın isimleri, türleri, bulunduğu bölgeleri ve özellikleri sayesinde pırasa nedir sorusunun cevabı biraz herkes için yerine oturmuş olmalıdır. Pırasa birçok özelliği ile sağlık üzerinde oldukça etkilidir. Pırasanın en önemli özelliği olarak bilinen damar dinlendirici özelliği sayesinde muhteşem bir şekilde hipertansiyonu önlemektedir. Gerek böbrekleri gerekse de bağırsakları iyi ve etkili bir şekilde çalıştırması sayesinde pırasa bu bölgelerin güçlenmesini de sağlamaktadır. Vücuttaki kanı temizlemesi ile de oldukça bilinen pırasa aynı zamanda böbrekteki kum ve taşları etkili bir şekilde yok ederek böbrek rahatsızları için ilaç gibi bir bitkidir.
Tedaviye destek amacıyla da egzama, damar sertliği ve astım gibi rahatsızlıklarda pırasa yine sıklıkla tercih edilen yiyecekler arasındadır. Demir, iyot ve kalsiyum gibi pek çok iyon ve mineral açısından zengin olduğu bilinen pırasa aynı zamanda kansızlığa da oldukça iyi gelmektedir. kemik sağlığı için de önemli bir rol oynayan pırasa içerisinde bulundurduğu K vitamini ile birlikte kanın daha rahat hareket etmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda antioksidan etkisi ile de vücutta gerçekleşen pek çok hastalığa karşı direnç oluşturan pırasa sık sık tüketilmesi gereken bir besindir.
