Doğum sonrası meme sorunları sık görülür. Bunlar; meme ucu hassasiyeti, çatlaması veya kanaması, meme dolgunluğu (engorjment), süt kanallarının tıkanması, mastitis ve meme absesidir.
Meme bakımında amaç, süt veren anneye erken belirtileri öğretmek ve komplikasyon ilerlemeden önüne geçmek olmalıdır. Meme uçlarındaki hassasiyeti ve çatlamayı önlemek için bakım, doğum öncesi dönemde başlamalıdır.
Doğum Sonrası Meme Sorunları
Doğumdan 6 hafta önce başlanması gereken günlük meme bakımı şunları kapsar. Meme uçlarına bebeğin kolay emebileceği bir şekle girmesi, göğüslerde kanlanmanın artması ve göğüs başı epitelinin sertleşerek emmenin travmasından daha az etkilenmesi amacı ile, doğum öncesi dönemde meme uçlarına masaj yapılması, her gün göğüslerin ılık su ile yıkanarak kurulanması ve yumuşatıcı bir pomat sürülmesi önerilir.
Doğumdan sonra emzirme sürecinde meme uçlarının kuru ve temiz tutulması, çatlak ve ağrıyı önlemek için yeterlidir.
MEME DOLGUNLUĞU – ENGORJMAN
Meme engorjmanının nedeni, laktasyon döneminin başlangıcında memelerde normalde beklenen venöz ve lenfatik dolgunluğun ve buna bi’ğb gelişen ödemin aşırı olması ile meme alveollerine ve kanallarına dolan sülün boşalamaması. Bu duıum meme tıkanıklığı olarak ta bilinir.
Meme engorjmanına bağlı puerperal ateşin bazı kadınları etkilediği ve 38°C-39°C kadar yükseldiği bildirilmiştir. Meme engorjmanı primiparalarda, multiparalara göre daha sık görülür.
Memenin bir kısmında gergin, hassas, küçük ve kırmızı sahaların görülmesi, bu kısımdaki süt kanallarının tıkandığını düşündürmelidir. Tıkanma tedavi edilmezse enfeksiyon gelişebilir.
Kanal tıkanmasında tedavide prensip, göğüsleri boş tutmaya çalışmaktadır. Bunun için bebek sık sık memeye verilir. Etkilenmiş meme öncelikle verilmelidir ki, bebek açken memeyi boşaltabilsin. Bunun yanında her beslemeden sonra göğüs elle sağılarak iyice boşaltılmaya çalışılmalıdır.
Ancak sağma işlemi sırasında meme dokusunun zorlanması ödemi daha da artırabilir. Genellikle birkaç gün içinde normale döner. Memelerin desteklenmesi, lokal soğuk uygulama ve analjezik, tedavi için yeterli olabilir. Bandaj uygulanması sakıncalıdır. Çünkü kanal sistemine baskı yapabilir.
MASTİSİS (MEME ENFEKSİYONU)
Enfeksiyon anne memesine ya annenin kendi eli ile, ya hastane personelinin elinden (hemşire ve doktor) ya da bebek odasında enfeksiyon ile karşılaşmış bebek yolu ile taşınır. Annenin meme ucunda çatlak varsa veya süt kanalları tıkalı ise enfeksiyon daha kolay yerleşir.
Bu nedenle bu risk faktörlerini vakit geçirmeden tedavi etmek gerekir. Ayrıca anne memesine enfeksiyonun yerleşmesini önlemek için gerekli temizlik koşullarının sağlanması önemlidir. Annenin ve personelin el yıkaması en başta gelen temizlik koşuludur.
Belirtiler: Mastitiste ilk belirtiler bir veya birkaç tanedir. Bunlar; başağrısı, üşümeyle veya üşümesiz yükselen ateş, kırıklık, sızı ve hızlı nabızdır. Etkilenmiş meme kırmızı, dokunulduğunda sert ve sıcaktır. Hassasiyet ve ağrı vardır.
Tedavi ve Bakım: Temel tedavi yatak istirahati ve memenin boş tutulmasıdır. Diğer öneriler;
• Yatak istirahatinin daha çok yüzüstü pozisyonda olması önerilir.
• Etkilenmiş tarafa sıcak, ıslak kompres uygulanır. Kompresin nemli kalması için çevresiplastik ile sarılabilir. İki saatte bir değiştirilir.
• Bebek sık sık memeye verilmelidir. Öncelikleetkilenmiş göğüs verilerek boşalması sağlanır(Her 2-3 saatte).
• İyi destekleyen sutyenler annenin rahat etmesini sağlar. Sutyen hergün değiştirilmelidir.
• Aspirin, emzirmeden evvel verilerek anneninrahat etmesi sağlanır.
• istemlenen antibiotikler zamanında yapılır.
• Sirkülasyonu geliştirmek, ödemi azaltmak vesüt akışını hızlandırmak için emzirmeden önce memelere masaj yapılmalıdır. Ancak masaj sırasında memeler fazla zorlanmamalıdır.
Masaj Tekniği;
– Göğüs bir el ile desteklenir. Diğer el ile göğüsün dış tarafından, göğüs ucuna doğru ovarak masaj uygulanır.
– Karşılıklı olarak her iki el ile göğüs ucunadoğru ovma hareketleride bir diğer masajyöntemidir.
Erken tedavi mastitisi kısa sürede, 2-3 günde çözer. Tekrarlayan mastitislerde annenin el yıkama ve çamaşır yıkama tekniğine dikkat etmelidir.
Meme Absesi
Meme absesi, mastitisin lokalize komplikasyonudur. Mastitis sonucu lokal olarak püy toplanır. Antibiyotik ile tedavi edilir. Gerekirse insizyonla abse drene edilir.
Abse oluştuğunda etkilenmiş meme bebeğe verilmez. Diğer meme emzirilir. Abseli meme elle boşaltılmalıdır.
Belirtiler mastitiste olduğu gibidir, ancak meme üzerinde lokalize kızarıklık ve şişmiş sahalar görülür.
Sistitis ve Pyelonefritis
Üriner sistem enfeksiyonları, postpartum morbiditenin önemli nedenlerinden biridir. Postpartum bakteriüri insidansının %2-4 arasında olduğu bildirilmektedir. Vakaların yaklaşık % 75′inde patojen ajan E.Coli’dir.
Postpartum dönemde mesane kapasitesinde artma, mesane tonüsünde ve doğum travmasına bağlı idrar yapma hissindeki azalmalara bağlı idrar retansiyonu sık olarak ortaya çıkar.
Eğer anne mesanesini tam olarak boşaltmayı başaramazsa, kalan idrar bakterilerin gelişmesini teşvik eder ve sistitis görülür. Bakterilerin assenden yolla böbreklere ulaşması ile pyelonefritis gelişir.
Sezeryan doğumu ve vakum ekstraksiyonu gibi obstetrik müdahaleler, postpartum üriner enfeksiyon riskini daha da artırır. Ancak en önemli riskin doğum eylemi sırasında uygulanan üriner kateterizasyon olduğu, üriner kateterizasyon uygulanan vakalarda bakteriuri gelişme riskinin % 15 olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle rutin kateterizasyondan kaçınmalı, ihtiyaç olduğunda da steril koşullara azami dikkat edilerek sonda takılması önerilmektedir.
